Nowy! Niemand war in Manhattan nad Odra

manhattan nad odra
Es war eine interessante Perspektive auf die Oderstadt, die mir dort angeboten wurde – Frankfurt als Manhattan – Manhattan an der Oder. Dazu dieses passende Bild von der Brooklynbridge in der „Artgarage“. Bild: Ernst Niemand

Wer kennt es nicht, Manhattan an der Oder? Einige, oder?

Ein Gastbeitrag von Ernst Niemand

Hier geht es direkt zur polnischen Übersetzung von Malwina Szczypta

 

Jedenfalls, ich war da und berichte im Folgenden ein wenig darüber, zugleich auch von „Art an der Grenze 2017“. Wow! Gleich zwei Berichte in einem!!

Und ich frage nochmal: wer kennt es nicht? Also „Art an der Grenze“?

Nur so viel ohne zu weit auszuholen: Art an der Grenze ist ein Kunstfestival in Frankfurt (Oder), findet – soweit ich weiß – jedes Jahr statt und lädt Kunstschaffende aus der Region dazu ein, ihr Werk einem hungrigen Publikum vorzustellen. Dazu gibt’s Filmchen, Lesungen und viele unterschiedliche Workshops. Dieses Jahr wurde es von einem neuen Team organisiert, welches gleich die Besten der Besten dieser kleinen Schmugglerstadt am Grenzfluss in sich vereinigte – Langzeitstudenten, Kuppler und Straßenbaumeister (u.a.). Zudem wurden 2017 zum ersten Mal auch Künstler aus Polen eingeladen.

Ich durfte als Exilant der Gockelstadt mit ausstellen. Im Gepäck hatte ich ein paar großformatige Zeichnungen, kleinere Drucke und natürlich „Rockin Rooster meets Hula Lady“. Nachdem ich dieses Jahr schon Herrenberg in Erfurt mit musikalischer Hilfe von „Das weltweite Netzwerk für ein Bedingungsloses Grundeinkommen“ erfolgreich gentrifiziert hatte, wurde ich nun von der Scharnstraße in Frankfurt (Oder) angelockt.

In der Scharnstraße wird gerne geraucht – wie überhaupt in der ganzen Stadt. Gerne steht man auf dem Balkon, blickt runter zum ehemaligen Frankfurter Kranz und schaut, was sich dort in der alten Kneipe so tut.

Tatsächlich tat sich dort so einiges, ganz viel Kunstzeug – auch gegenüber des Kranzes in den anderen Ausstellungsräumen und irgendwo dazwischen wurde dann am 26.04.2017 die ganze Nummer eröffnet. Wohlgemerkt in Abwesenheit des Oberbürgermeisters, der wahrscheinlich auf geheimer Mission in Katar nach Unterstützung für die nächste Chipfabrik suchte (das ist jetzt ein Insider!). Der Bürgermeister aus Slubice war jedoch da, schön, der würde meine Stimme bekommen, dachte ich mir als ich den Sekt hinunterschnabulierte – ein Prosit auf Polen!

Der Abend verging, ich baute zwischendurch noch meinen Bauchladen auf und wurde immer betrunkener – was immer für reichlich Prozentnachlass bei den zu verkaufenden Druckprodukten führte, zwei zum Preis von einem und so…

manhattan

 

Im Laufe dieses Abends lernte ich dann Mateusz Dobs kennen, der stellte mit mir im selben Raum aus und war auch schon ein wenig angeheitert.

Mein Problem mit diesen Kunstausstellungen, an denen mehrere Künstler_innen beteiligt sind, ist normalerweise dass man da ganz viel von diesem narzisstischen Pack um sich hat und so richtig kennenlernen tut man keinen. Eigentlich schade, man könnte ja so viel Spaß haben, aber nein, normalerweise hängt man bei seinen Werken rum und darf das Laufpublikum bespaßen. Am Ende geht’s dann schnell in die Bude und Tschüss, ist halt auch ein bisschen Arbeit und Arbeit darf ja bekanntlich keinen Spaß machen. In Frankfurt war es ein wenig anders.

Mateusz Dobs und seine Kumpels luden mich am Vernissageabend in ihre Garage nach Slubice zum Zeichnen ein. Ein paar Tage später folgte ich der spannenden Einladung. Mich erreichte eine SMS und im Zwielicht eines Frühlingsabends überquerte ich die Oderbrücke Richtung Slubice, wo ich nicht lange wartend von Mateusz und Pavel zu einem Auto geführt wurde.

Sie kauften ein paar Bier und wenig später erreichten wir den Garagenkomplex. Irgendwo hier war die „Artgarage“ versteckt, wie sie ihren Kreativarbeitsplatz bezeichneten. „Art an der Grenze 2017“ war die erste Ausstellungsmöglichkeit für Dobs, zum ersten Mal kamen seine Bilder aus der Garage und wurden einem breiteren Publikum präsentiert. Dazu muss man erwähnen, dass er vorher schon an der Verschönerung der leeren Wände in Slubice beteiligt war – schick Grafittis und so – aber auch dort kriegt man Ärger, wenn man dabei erwischt wird und als ehrlich arbeitender Familienvater wird’s da ganz schön schnell problematisch im Geldbeutel.

Die „Artgarage“ war nach meiner ersten Inspektion ordentlich mit Materialien ausgestattet – fertige und unfertige Bilder standen herum, Spraydosen, Stencils, Zeitungen, beklebte Wände und ein Bild von der Brooklynbridge. In diesem Umfeld knackten wir ein paar Bierdosen und fingen an zu arbeiten. Irgendwann im Laufe der Nacht fuhr ein ominöser Kleinbus mit deutschem Kennzeichen die Garagen entlang, dazu gesellte sich ein Polizeiauto, was einige Zeit auch vor unserer Garage stehen blieb. Die beiden erzählten mir von missverständlichen Begegnungen mit anderen Garagennutzern. Einmal kamen sie mit Atemmasken aus ihrer Bude, was den fälschlichen Eindruck von Drogenköchen bei den Beobachtern hinterließ.

Ich fragte sie während der Schicht, was ihr Eindruck von Frankfurt Oder war als sie das erste Mal die Stadt besucht hatten. Mit einem Englisch gelernt aus Film und Musik, erklärten sie mir, dass es für sie eine richtige Stadt war: groß – Slubice war für sie eine Art Dorf. „You know: Slubice was like Brooklyn, Frankfurt was Manhattan!“, erklärte mir Pavel.

Überhaupt: Frankfurt durch die Augen meiner Gastgeber als eine Art Sehnsuchtsort zu sehen.

Viele der Studenten, welche an der Viadrina studieren, ziehen es zum Beispiel vor von Berlin anzureisen und dort zu wohnen. Lieber hohe Mieten und fast eine Stunde Anreise als in Frankfurt rumzuhängen, wo nichts geht. Den besten Ruf hat die Stadt ja nicht gerade, dazu gibt es ja ein Alternativfrankfurt in Deutschland mit richtiger Skyline, fetten Banken und einem Rotlichtviertel gleich am Bahnhof!

Wenn man in Frankfurt (Oder) aufwächst, will man eigentlich so schnell wie möglich woanders hin, zumindest ging es damals mir und vielen meiner Freunde so.

Dann gibt’s aber auch die Oderbrücke und aus zwei mach eins – also Frankfurt Oder und Slubice als eine Stadt gedacht, wie in der Zeit vor dem Ende des zweiten Weltkrieges. Schon lange gibt es keine nervigen Grenzkontrollen mehr, die Zollgebäude auf der Brücke wurden demontiert. Eine Buslinie fährt von der einen in die andere Stadt – vielmehr hat man aber das Gefühl, von einem Stadtteil in den Anderen. Die Stadt hat einen unleugbar eigenen Flair: zwei Städte zum Preis von einer.

Also doch Brooklyn und Manhattan?

Vielleicht ja, vielleicht passt der Vergleich, so unterschiedlich wie Einkommen und sozioökonomischer Standard in den beiden Nachbarländern sind. Da kann Frankfurt wirklich ein Manhattan sein, ein Sehnsuchtsort, Projektionsfläche.

Entsprechend toll ist es dann auch dort auszustellen, und Mateusz Dobs Arbeiten lohnen sich betrachtet zu werden, unabhängig davon, dass ich ihn als Gastgeber sehr zu schätzen wusste.

Ein bisschen bitter ist der Nachgeschmack von diesem Vergleich dann aber trotzdem, lässt er uns doch die Unterschiede schmecken. Die Grenze gibt es halt doch noch, als Sprachgrenze aber auch als Einkommensgrenze oder als Lebensstandardgrenze, unsichtbar durch den Wegfall grober Kontrollen aber immer noch da, sichtbar durch die Grenzpfeiler.

Zudem, seien wir doch ehrlich – für ein richtiges Manhattan fehlen die Wolkenkratzer. Der Oderturm ist nett, vielleicht wirklich das höchste Gebäude in Brandenburg, aber ein Trumptower würde nur überheblich grinsen. Soweit ich weiß, ist Manhattan auch eine Insel.

„Art an der Grenze“ macht in Ansätzen etwas richtig, weil es zu einem Begegnungsort wird, immerhin kam ich ja u.a. in Kontakt mit Mateusz Dobs und anderen interessanten Menschen. Menschen, welche dich wahrscheinlich außerhalb der Veranstaltung nie kennen gelernt hätten. Wünschenswert würde aber auch eine Ausrichtung der Ausstellung, vielleicht auch nur eines Teils davon, in Slubice sein. Da kann man doch mal für das nächste Mal drüber nachdenken. Immerhin gibt es dieses schicke alte Kino in Slubice, gleich in der Nähe der Brücke.

Vielleicht schafft man es ja über solche Angebote – diese nicht nur temporär verfügbar sondern dauerhaft installiert –, die Stadt ein wenig attraktiver zu machen, ihr Profil als „Europastadt“ ein wenig mehr zu schärfen. Solche Räume entstehen bekanntlich zuerst als Ideen, werden als künstliche Räume in Ansätzen ein wenig konkreter, aber bis zu einer Verwirklichung ist es dann doch ein weiter Weg. Dafür braucht es Begegnung und gemeinsame Räume, eine eigene Sprache. In etwa wie die „Artgarage“, in welcher wir uns auf Englisch und Dosenbier unterhielten.

Nachdem das Projekt „Slubfurt“ lange von der Stadt finanziell unterstützt wurde, bietet sich mit „Art an der Grenze“ nun ein anderer Versuch an. Eine Gruppe von Organisatoren gibt es, Kunstschaffende sowieso, Geld müsste ja auch irgendwo sein. Das eingangs von mir beschriebene „hungrige Publikum“ zeugt zudem von einer Nachfrage.

Ich denke jedenfalls gerne an die zwei Wochen in Frankfurt zurück, auch und gerade an die Möglichkeiten, welche es in dieser Brache gibt. Das Theater Modernes Oderland macht es ja vor – da gibt es Platz für Neues und auch eine Nachfrage, welche auf eine anderes Theaterangebot reagiert. Zudem hab ich mit anderen Interessierten bei „Art an der Grenze 2017“ in Workshops gelernt, was man mit Enkaustik so alles anstellen kann und mir eine Büste vom Blaumeisenkleist aus Ton gebastelt.

Bei meinem nächsten Besuch werde ich auf jeden Fall wieder die „Artgarage“ von Mateusz und Pavel besuchen, ich bin schon gespannt, was sich dort so alles getan haben wird und ob mein gespendetes Bild auch schön aufgehängt wurde.

manhattan

Danke an die Organisatoren und Helfer, welche das kleine Festival möglich gemacht haben – habt ihr gut gemacht! Zuletzt noch einen Dank an Mateusz und Pavel für ihre eigenartige Perspektive auf die Gockelstadt an der Oder –

do widzenia, manhattan nad odra!

https://www.facebook.com/mateusz.dobs.3 (Mateusz Dobs bei Facebook)

http://art-an-der-grenze-ffo.weebly.com/ (Seite von Art an der Grenze)

http://theater-oderland.de/ (Tolles Theater in FFO)

http://modern-war-jetzt.net   (Seite von Herrn Niemand)

malwina.szczypta@posteo.eu   (Deutsch-Polnisch-Übersetzungen)


tłumaczenie: Malwina Szczypta / Email: malwina.szczypta@posteo.eu

Nowość! Niemand był na Manhattanie nad Odrą

Zaproponowano mi tam ciekawą perspektywę na nadodrzańskie miasto – Frankfurt jako Manhattan – Manhattan nad Odrą. I jeszcze to pasujące zdjęcie mostu brooklińskiego w „Garażu artystycznym“. Zdjęcie: Ernst Niemand

 

Kto go nie zna, Manhattanu nad Odrą? Niewielu, prawda?

Wpis gościnny Ernsta Niemanda

 

W każdym razie, ja tam byłem i opowiem poniżej zarówno o tym, jak i również o „ART an der Grenze 2017“. Wow! Dwie relacje w jednej!

I pytam jeszcze raz: Kto go nie zna? „ART an der Grenze“?

Pokrótce, nie cofając się za daleko w przeszłość: „ART an der Grenze“ jest festiwalem sztuki we Frankfurcie nad Odrą, odbywa się – o ile mi wiadomo – co roku i zaprasza regionalne twórczynie i twórców do zaprezentowania swej pracy wygłodniałej publiczności. Oprócz tego w programie są też filmiki, spotkania autorskie i wiele różnorodnych warsztatów. Tegoroczna edycja została zorganizowana przez nowy zespół, w którym zebrali się najlepsi z najlepszych tego leżącego nad rzeką graniczną miasteczka przemytników – wieczni studenci, swaci i majstrzy robót drogowych (m.in.). Ponadto w tym roku po raz pierwszy zaproszono artystów z Polski.

Ja, jako emigrant koguciego miasta, także mogłem wziąć udział w wystawie. W moim bagażu znajdowało się kilka wielkoformatowych rysunków, pomniejsze druki i oczywiście „Rockin Rooster meets Hula Lady“. Ulica Scharrnstraße we Frankfurcie nad Odrą przyciągnęła mnie po tym, jak w tym roku z sukcesem zgentryfikowałem dzielnicę Herrenberg w Erfurcie dzięki „Światowej Sieci Bezwarunkowego Dochodu Podstawowego“.

Na Scharrnstraße lubią palić papierosy – tak jak i w całym mieście. Lubią wychodzić na balkon, zerkać na ówczesną Frankfurter Kranz i obserwować, co się dzieje w dawnej knajpie.

Rzeczywiście działo się tam sporo, mnóstwo sztuki – również w pozostałych pomieszczeniach ekspozycyjnych naprzeciwko byłego lokalu, a gdzieś pomiędzy nimi 26 kwietnia 2017 roku otwarto cały ten interes. Należy zauważyć, że stało się to pod nieobecność nadburmistrza Frankfurtu, który prawdopodobnie podczas tajnej misji w Katarze szukał wsparcia do budowy kolejnej fabryki czipów (to poufna informacja!). Jednakże przybył burmistrz Słubic. Fajnie, dostałby mój głos, pomyślałem sobie delektując się szampanem – toast za Polskę!

Wieczór mijał, w międzyczasie otworzyłem swój sklepik i byłem coraz bardziej pijany – co doprowadziło do sporych zniżek sprzedawanych produktów drukowanych, dwa w cenie jednego i tak dalej…

 

manhattan

W ciągu wieczoru poznałem Mateusza Dobsa, który wystawiał swe prace w tym samym pomieszczeniu i też był już trochę podchmielony.

Moim problemem na wystawach z wieloma artystkami i artystami jest fakt, że zazwyczaj ma się wokół siebie całą tą narcystyczną bandę, ale żeby się z kimś rzeczywiście poznać – to już nie. A szkoda, bo mogłoby być tak fajnie, ale nie, zazwyczaj kręcimy się tylko przy swoich dziełach i zabawiamy zmieniającą się publiczność. Na końcu szybko zmywamy się na chatę i cześć, przecież trochę popracowaliśmy, a jak wiadomo, praca nie może sprawiać przyjemności. We Frankfurcie było nieco inaczej.

Wernisażowego wieczoru Mateusz Dobs i jego kumple zaprosili mnie na rysowanie w ich garażu w Słubicach. Kilka dni później skorzystałem z tego frapującego zaproszenia. Dostałem esemesa i w półmroku wiosennego wieczoru przekroczyłem most nad Odrą w kierunku Słubic, gdzie po chwili Mateusz i Paweł podjechali po mnie samochodem.

Kupili kilka piw i niedługo potem dotarliśmy do kompleksu garaży. Gdzieś tam był schowany „Garaż artystyczny“, jak nazywają swoje miejsce kreatywnej pracy. „ART an der Grenze 2017“ było pierwszą wystawą Dobsa, po raz pierwszy jego obrazy wyszły z garażu i zostały zaprezentowane szerszej publiczności. Należy przy tym nadmienić, że już wcześniej udzielał się przy upiększaniu pustych ścian w Słubicach – eleganckie graffiti i takie tam – ale i tam można nabawić się kłopotów zostając na tym przyłapanym, co szybko stało by się finansowym problemem dla uczciwie pracującego ojca rodziny.

Moja pierwsza inspekcja wykazała, że „Garaż artystyczny“ był porządnie wyposażony w materiały – wszędzie stały skończone i nieskończone obrazy, puszki sprayu, szablony, gazety, obklejone ściany i zdjęcie mostu brooklińskiego. W takim otoczeniu strzeliliśmy sobie kilka puszek piwa i zaczęliśmy pracować. W którymś momencie w nocy przejechał wzdłuż garaży złowieszczy mikrobus na niemieckiej rejestracji, a do niego dołączył samochód policyjny, który zatrzymał się na jakiś czas też przed naszym garażem.  Chłopaki opowiedzieli mi o dwuznacznych spotkaniach z innymi korzystającymi z garaży. Raz wyszli z garażu z maskami ochronnymi, co wzbudziło wśród obserwatorów mylne wrażenie, że mają coś wspólnego z narkotykami.

Podczas zmiany zapytałem się ich, jakie wrażenie zrobił na nich Frankfurt nad Odrą, gdy odwiedzili to miasto po raz pierwszy. Angielskim wyuczonym dzięki filmom i muzyce wyjaśnili mi, że był on dla nich prawdziwym miastem: duży – Słubice były dla nich rodzajem wioski. „You know: Slubice was like Brooklyn, Frankfurt was Manhattan!“ – wyjaśnił mi Paweł.

A tak w ogóle: Postrzeganie Frankfurtu jako pewnego rodzaju miejsca, do którego się tęskni, oczami mojego gospodarza.

Wiele studentów studiujących na Viadrinie woli na przykład dojeżdżać z Berlina i tam mieszkać. Lepiej płacić wysokie czynsze i prawie godzinę dojeżdżać, niż przebywać we Frankfurcie, gdzie nic się nie dzieje. Miasto nie ma najlepszej reputacji, od tego jest przecież w Niemczech alternatywny Frankfurt z prawdziwą panoramą, wypasionymi bankami i dzielnicą czerwonych latarni zaraz przy dworcu kolejowym!

Dorastając we Frankfurcie nad Odrą chcesz właściwie jak najszybciej wynieść się dokądś indziej, przynajmniej tak było wtedy ze mną i wieloma moimi znajomymi.

Ale jest też most nad Odrą i z dwóch robi się jedno – Frankfurt i Słubice jako jedno miasto, jak w czasach sprzed II wojny światowej. Już od dawna nie przeprowadza się denerwujących kontroli granicznych, rozebrano też budynki celne stojące niegdyś przy moście. Linia autobusowa łączy jedno miasto z drugim – bardziej odnosi się jednak wrażenie, że raczej jedną dzielnicę z drugą. Miasto ma niewątpliwie własną atmosferę: dwa miasta w cenie jednego.

Czyli jednak Brooklyn i Manhattan?

Być może tak, być może pasuje to porównanie, patrząc na to, jak odmienne są dochody i społeczno-gospodarcze standardy w tych sąsiadujących ze sobą krajach. Wtedy Frankfurt naprawdę może stać się Manhattanem; miejscem, do którego się tęskni, ekranem projekcyjnym.

Dlatego fajnie jest mieć tam wystawę, a prace Mateusza Dobsa warto obejrzeć niezależnie od tego, że bardzo go cenię jako gospodarza.

Mimo to posmak tego porównania jest lekko gorzki, gdyż daje nam wyczuć różnice. Granica wciąż jednak istnieje, jako granica językowa, ale też jako granica dochodowa czy jako granica standardu życia, niewidoczna dzięki braku kontroli, a jednak wciąż obecna, widoczna dzięki słupom granicznym.

Poza tym, bądźmy szczerzy – brakuje drapaczy chmur, aby mógł to być prawdziwy Manhattan. Oderturm jest niezła, być może rzeczywiście najwyższa budowla Brandenburgii, ale Trumptower tylko by się szyderczo uśmiechała. O ile mi wiadomo, Manhattan jest też wyspą.

Coś robi „ART an der Grenze“ dobrze, ponieważ stał się miejscem spotkań, bądź co bądź nawiązałem tam kontakt z m.in. Mateuszem Dobsem i innymi ciekawymi ludźmi. Ludźmi, którzy prawdopodobnie nigdy nie poznaliby ciebie poza ramami tego wydarzenia. Wartym zachodu przedsięwzięciem byłoby urządzenie wystawy, czy też tylko jej części, w Słubicach. Można to przemyśleć przed następną edycją. Bądź co bądź stoi w Słubicach eleganckie stare kino, niedaleko mostu.

Być może uda się poprzez takie propozycje – dostępne nie tylko tymczasowo, ale zainstalowane na stałe – uatrakcyjnić to miasto, wyostrzyć co nieco jego profil jako „europejskiego miasta”. Jak wiadomo, takie miejsca powstają najpierw jako pomysł, stają się częściowo konkretniejszymi jako artystyczne przestrzenie, ale do realizacji jest jeszcze długa droga. Do tego potrzeba spotkania i wspólnych miejsc, własnego języka. Jak przykładowo w „Garażu sztuki“, w którym rozmawialiśmy w języku angielskim i piwa puszkowego.

„ART an der Grenze” wyłania się jako odmienna próba, po długo wspieranym finansowo przez miasto projekcie „Slubfurt”. Grupa organizatorów jest, twórców nie brak, więc i pieniądze gdzieś muszą być. Ta opisana przeze mnie na wstępie „wygłodniała publiczność” świadczy ponadto o popycie.

Miło wspominam te dwa tygodnie we Frankfurcie i podobają mi się istniejące w tej branży możliwości. Theater Modernes Oderland daje przykład – jest tam miejsce na nowości, a także popyt reagujący na odmienne propozycje teatralne. Poza tym ja i inni zainteresowani nauczyliśmy się podczas warsztatów w ramach „Art an der Grenze 2017“, co można zrobić pracując techniką malarstwa enkaustycznego, a także stworzyłem z gliny popiersie.

Podczas mojej kolejnej wizyty na pewno odwiedzę „Garaż artystyczny” Mateusza i Pawła. Jestem już teraz ciekawy, co tam porabiają i czy już powiesili podarowany im przeze mnie obraz.

Dziękuję organizatorom i pomocnikom, którzy umożliwili ten mały festiwal – wykonaliście dobrą robotę! Na koniec jeszcze podziękowanie dla Mateusza i Pawła za ich specyficzną perspektywę na kogucie miasto nad Odrą –

do widzenia, Manhattanie nad Odrą!

https://www.facebook.com/mateusz.dobs.3

http://art-an-der-grenze-ffo.weebly.com/

http://theater-oderland.de/

http://modern-war-jetzt.net

malwina.szczypta@posteo.eu